جمعیت حضرت خدیجه سلام الله علیها

شناخت و تسلط بر اصطلاحات گمرکی و فرآیند ترخیص کالا برای هر تاجر یا بازرگان ضروری است، چرا که این دانش ارتباطات تجاری مؤثر و انجا معاملات را تسهیل می‌کند. تجارت بین‌المللی از مراحل متعددی تشکیل شده که آشنایی با این مفاهیم به تجار کمک می‌کند تا در طول فعالیت خود با چالش‌های کمتری مواجه شوند.

از آنجایی که در حوزه ترخیص کالا از گمرک، افراد حرفه‌ای و متخصصین حضور دارند، آگاهی و تسلط بر برخی مراحل و اصطلاحات رایج در بازرگانی خارجی بسیار اهمیت دارد. این اصطلاحات، که مورد پذیرش جهانی هستند، به تجار امکان برقراری ارتباطات بهتر و پیشرفت در معاملات بین‌المللی را می‌دهند. عدم تسلط بر این مفاهیم می‌تواند مانعی در مسیر موفقیت حرفه‌ای افراد ایجاد کند. بنابراین، در ادامه به معرفی اصطلاحات کلیدی در گمرک و کاربرد هر یک خواهیم پرداخت.

بارنامه یا اسناد حمل

بارنامه سندی است که برای حمل کالا صادر می‌شود و حاوی اطلاعات مربوط به محموله است. شرکت حمل‌ونقل این سند را صادر می‌کند و جزئیات مهمی نظیر تعداد بسته‌ها، وزن و نوع کالا را شامل می‌شود. هنگام دریافت محموله، تطابق اطلاعات بارنامه با کالا توسط خریدار ضروری است.

اظهارنامه گمرکی (World Customs Organization)

این سند در زمان واردات یا صادرات کالا تنظیم می‌شود و تمامی اطلاعات مرتبط با کالا و صاحب آن را در سامانه گمرک ثبت می‌کند. با تأیید اطلاعات توسط گمرک، کالا اجازه ترخیص می‌یابد.

اظهارنامه مبدا (Declaration of Origin)

در این سند، صادرکننده یا واردکننده موظف است مبدا کالا را مشخص کند. این سند می‌تواند شامل فاکتور خرید یا هر مدرکی باشد که اطلاعات مبدا کالا را به گمرک ارائه می‌دهد.

سیاهه تجاری (Commercial Invoice)

سندی است که توسط فروشنده برای خریدار صادر می‌شود و مشخصات کامل کالا، قیمت و شرایط فروش در آن درج می‌شود. سیاهه تجاری به عنوان یکی از اسناد ضروری در ترخیص کالا از اهمیت بالایی برخوردار است.

بیمه‌نامه (Insurance Certificate)

این سند نمایانگر بیمه‌ کردن کالا است و معمولاً توسط شرکت‌های بیمه داخلی یا خارجی صادر می‌شود. بیمه‌نامه به طور کلی غیرقابل انتقال است و از اهمیت ویژه‌ای در واردات و صادرات کالا برخوردار است.

پیش فاکتور (Proforma Invoice)

پیش فاکتور سندی است که شرایط فروش و مشخصات کالا را برای اطلاع خریدار درج می‌کند. این سند یکی از اساسی‌ترین اصطلاحات گمرکی است که باید در مراحل مختلف ترخیص کالا ارائه شود.

بسته‌بندی (Packaging)

بسته‌بندی شامل کلیه اقلام و موادی است که برای حفاظت و حمل کالا استفاده می‌شود. این مورد اهمیت ویژه‌ای در فرایند بارگیری و تخلیه کالا دارد.

پروانه تردد (Permit Traffic) 

یکی از اصطلاحات مهم در ترخیص کالا، پروانه تردد است. این سند شامل اطلاعاتی مانند نوع وسیله نقلیه خارجی، مرزهای ورود و خروج، مدت زمان مجاز برای رانندگی، مسافت و مسیر تردد است. این پروانه از سوی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای صادر می‌شود تا مقررات مربوط به تردد وسایل نقلیه خارجی را مشخص کند.

پروانه صادراتی (Export Permission) 

پروانه صادراتی سندی است که توسط گمرک صادر می‌شود و نشان‌دهنده پایان فرآیند ارزیابی و تسویه کامل هزینه‌های گمرکی است. با دریافت این پروانه، صاحب کالا مجاز است محموله خود را از گمرک ترخیص کند.

سود بازرگانی (Commercial Profit) 

سود بازرگانی مبلغی است که در زمان واردات کالا برای حمایت از تولیدات داخلی دریافت می‌شود. این مبلغ جدا از حقوق و عوارض گمرکی است و بسته به مصوبات سالانه ممکن است تغییر کند. لازم به ذکر است که این سود تنها به کالاهای وارداتی تعلق می‌گیرد.

مانیفست (Manifest) 

مانیفست فهرستی از محموله‌های مختلف است که توسط یک وسیله نقلیه مانند کشتی یا کامیون حمل می‌شود. این سند اطلاعاتی مانند نام فرستنده، گیرنده و جزئیات مربوط به کالاها را شامل می‌شود و اغلب با بارنامه اشتباه گرفته می‌شود، اما برخلاف بارنامه، مانیفست به محموله‌های متعدد و جزئیات هر یک اشاره دارد.

کارنه تیر (TIR Carnet) 

این اصطلاح به حمل و نقل زمینی کالاهایی اشاره دارد که نیاز به عبور از کشورهای دیگر برای رسیدن به مقصد دارند. کارنه تیر باعث تسهیل امور گمرکی بین کشورهای مبدأ و مقصد شده و به کاهش تشریفات گمرکی در مسیر کمک می‌کند.

وزن قانونی کالا (Declaration of Gross Weight) 

وزن قانونی کالا، یکی از موارد مهم در محاسبه هزینه‌های گمرکی است. برای تعیین وزن قانونی، باید وزن ناخالص کالا را با کم کردن وزن بسته‌بندی به دست آورید. این وزن مبنای محاسبه حقوق و عوارض گمرکی قرار می‌گیرد.

استریپ (Strip) 

استریپ به عملیات تخلیه بار اشاره دارد که در آن کالا به گمرک مقصد منتقل و سپس به وسیله نقلیه مناسب برای جابجایی بارگیری می‌شود. این فرایند باید تحت نظارت صاحب کالا یا نماینده قانونی او صورت گیرد تا اطمینان حاصل شود که عملیات به درستی انجام شده است.

درب خروج گمرک (Custom Exit Door) 

این مرحله آخرین بازرسی اسناد و مدارک گمرکی پیش از خروج کالا از گمرک است. مأموران موظف هستند صحت اسناد، پروانه گمرکی و در صورت نیاز کالا را نیز بررسی کنند. همچنین در این مرحله، بررسی‌های مربوط به دریافت حقوق و عوارض گمرکی و ارزش‌گذاری کالا انجام می‌شود.

راهنامه هوایی (Airway Bill) 

راهنامه هوایی سندی است که در حمل‌ونقل هوایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و 12 نسخه دارد. از این میان، سه نسخه اصلی به صادرکننده، گیرنده کالا و شرکت هواپیمایی اختصاص دارد. اطلاعاتی مانند شماره پرواز و تاریخ ارسال بار نیز در این سند ذکر می‌شود تا گیرنده از زمان دقیق ورود کالا به مقصد مطلع گردد.

راهنامه زمینی (CMR) 

راهنامه زمینی سندی غیرقابل انتقال است که نشان‌دهنده مسئولیت شرکت حمل‌ونقل در قبال جابجایی کالا تا مقصد است. این سند مخصوص حمل‌ونقل زمینی است و جزئیاتی مانند نوع وسیله نقلیه و شرایط تحویل بار در آن قید می‌شود.

صادرات قطعی (Outright Export) 

صادرات قطعی به خروج دائمی کالاهای مجاز از قلمرو گمرکی کشور اشاره دارد. این فرآیند تشریفات خاص گمرکی دارد و به کالاهایی که تحت روش‌هایی مانند استرداد یا پردازش حقوق گمرکی هستند، تعلق نمی‌گیرد.

قبض انبار (Warehouse Bill) 

قبض انبار یکی از اسناد اساسی در فرآیند ترخیص کالا از گمرک به شمار می‌آید. این سند نشان‌دهنده تحویل کالا به انبار بوده و اطلاعاتی مانند وزن، مقدار و محل نگهداری کالا را شامل می‌شود. صاحب کالا یا نماینده قانونی او باید این قبض را از مسئول انبار دریافت کند تا بتواند کالای خود را از انبار گمرک ترخیص کند.

ارزش گمرکی کالا (Customs Value) 

ارزش گمرکی یکی از مهم‌ترین معیارها برای محاسبه هزینه‌های واردات کالا است. این ارزش شامل قیمت خود کالا به همراه هزینه‌های مرتبط با حمل‌ونقل، بیمه و سایر هزینه‌هایی است که از لحظه ورود کالا تا رسیدن آن به اولین دفتر گمرک پرداخت می‌شود. محاسبه دقیق این ارزش برای تعیین حقوق و عوارض گمرکی ضروری است.

تعرفه گمرکی (HS Code) 

تعرفه گمرکی، کدی 8 رقمی است که برای شناسایی و طبقه‌بندی کالاها در سطح بین‌المللی استفاده می‌شود. این کد به هر کالا تعلق می‌گیرد تا کشورها بتوانند کنترل دقیقی بر واردات و صادرات کالاها داشته باشند و هزینه‌های گمرکی به‌درستی محاسبه شوند.

کالای متروکه (Abandoned Goods) 

کالای متروکه به کالایی اطلاق می‌شود که صاحب آن به دلیل عدم ترخیص به موقع یا عدم ارائه اسناد لازم، آن را در گمرک رها کرده است. اگر صاحب کالا پس از مدت زمان معین که معمولاً دو ماه است، اقدام به ترخیص نکند، کالا به عنوان متروکه اعلام می‌شود. البته در موارد خاص، با درخواست صاحب کالا، ممکن است مدت نگهداری کالا در انبار تا چهار ماه افزایش یابد.

کالای مرجوعی (Reference Goods) 

کالای مرجوعی به کالاهایی گفته می‌شود که به صورت موقت وارد کشور شده‌اند و پس از پایان مدت معین یا به دلیل ممنوعیت ورود، باید به کشور مبدأ بازگردانده شوند. این کالاها ممکن است به دلیل عدم تطابق با مجوزهای استاندارد یا ممنوعیت‌های قانونی واردات، اجازه ورود به کشور را نداشته باشند.

هزینه‌های گمرکی (Customs Costs) 

هزینه‌های گمرکی شامل مبالغی هستند که برای خدمات مختلف گمرکی از جمله باربری، انبارداری، تخلیه و بازرسی کالا دریافت می‌شوند. این هزینه‌ها که شامل آزمایش کالا، تعرفه‌بندی و خدمات اضافی می‌شوند، در طول فرآیند ترخیص کالا پرداخت می‌شوند و جزئی از تشریفات گمرکی به حساب می‌آیند.

حقوق گمرکی (Customs Duties) 

حقوق گمرکی مبلغی است که تاجران باید هنگام واردات کالا به کشور پرداخت کنند. این هزینه به عنوان نوعی مالیات بر ارزش کالاهای وارداتی در نظر گرفته می‌شود و به منظور پوشش هزینه‌های بازرسی و تأیید محموله‌ها اخذ می‌گردد. میزان حقوق گمرکی معمولاً بر اساس درصدی از ارزش گمرکی کالا محاسبه می‌شود.

کابوتاژ (Cabotage) 

کابوتاژ به جابجایی کالاهای وارداتی بین دو گمرک داخلی کشور اطلاق می‌شود. این حمل‌ونقل ممکن است از طریق رودخانه‌های مرزی یا راه‌های آبی انجام شود، اما امروزه کابوتاژ از طریق خطوط ریلی، جاده‌ای و هوایی نیز صورت می‌گیرد. هدف از این جابجایی، تسهیل حمل‌ونقل محموله‌های تجاری بین گمرکات داخلی است.

قانون امور گمرکی 

هر سازمانی برای انجام وظایف خود به قوانین مشخصی نیاز دارد و گمرک نیز از این قاعده مستثنی نیست. قوانین گمرکی چارچوبی برای فعالیت‌های تجاری بین‌المللی تعیین می‌کنند و تاجران باید برای صادرات و واردات کالاهای خود از این قوانین پیروی کنند. این قوانین شامل تمامی مراحل ترخیص کالا، پرداخت حقوق و عوارض گمرکی و همچنین رعایت مقررات بین‌المللی می‌باشد. آشنایی با این قوانین برای تاجران ضروری است و برای دسترسی به آن‌ها می‌توانند به کتاب قوانین و مقررات صادرات و واردات مراجعه کنند.

حق‌العمل‌کاری در گمرک 

به دلیل پیچیدگی‌های فرآیند ترخیص کالا، تاجران معمولاً از خدمات حق‌العمل‌کاران استفاده می‌کنند. این افراد با دریافت وکالت از صاحب کالا، تمامی مراحل قانونی ترخیص را انجام می‌دهند. حق‌العمل‌کار بدون ذکر نام صاحب کالا، امور گمرکی را پیگیری کرده و از طرف او با گمرک در تعامل است. این کار به دلیل تخصص و تجربه آن‌ها، باعث تسریع در روند ترخیص و کاهش مشکلات احتمالی می‌شود.

موارد درج‌شده در پیش‌فاکتور 

پیش‌فاکتور که یکی از اسناد مهم در تجارت بین‌المللی است، شامل اطلاعاتی از قبیل نام و نشانی فروشنده و خریدار، مشخصات بانک، شرح کالا، تاریخ حمل، نوع بسته‌بندی و شیوه پرداخت می‌باشد. این اطلاعات به منظور تعیین شرایط معامله و هماهنگی‌های اولیه بین خریدار و فروشنده تنظیم می‌شود.

زمان استفاده از اصطلاح کالای مرجوعی 

اصطلاح “کالای مرجوعی” زمانی به کار می‌رود که کالایی به دلیل ممنوعیت ورود یا عدم انطباق با مجوز استاندارد اجباری، امکان ورود به کشور را ندارد. در این شرایط، کالا باید به کشور مبدأ بازگردانده شود و تحت قوانین خاص کالای مرجوعی قرار می‌گیرد.

زمان متروکه شدن کالا 

کالا زمانی متروکه محسوب می‌شود که مدت زمان نگهداری آن در انبارهای گمرک به پایان رسیده و صاحب کالا در این مدت نتواند یا نخواهد کالا را ترخیص کند. در این صورت، کالا به عنوان کالای متروکه در نظر گرفته شده و مراحل قانونی خاصی برای تعیین تکلیف آن طی می‌شود.

دریافت قبض انبار 

قبض انبار پس از تحویل کالا به انبار گمرک صادر می‌شود. این قبض به صاحب کالا یا نماینده او ارائه می‌شود و برای تکمیل مراحل ترخیص کالا ضروری است.